Integrated circuit (مدارهای یکپارچه)

در بند (۲) ماده (۱) کنوانسیون پاریس که در مقام انحصاری مصادیق حقوق مالکیت صنعتی است از مدارهای یکپارچه دیکر بعمل نیامده است. در مواد دیگر کنوانسیون پاریس هم در رابطه با مدارهای یکپارچه مطلبی بیان نشده است.
به طور کلی نوع حمایتی که از طرح پیاده شده و طرح یا نقشه برداری راجع به مدارهای الکتریکی پیوسته به عمل آمده امر نسبتاً جدیدی است. گرچه قطعات پیش ساخته مدار الکتریکی مدت مدیدی در تولید تجهیزات برقی به طور مثال رادیو به کار برده شده است، ولی ترکیب نسبتاً زیادی که از کثرت عملیات الکتریکی در یک قطعه بسیار کوچک صورت گرفته است، فقط در نتبجه پیشرفت های است که در تکنولوژی مربوط به اجسام نیمه رسانا در ظرف چند سال گذشته ممکن شده است و مدارهای الکتریکی پیوسته براساس نقشه یا طرح پیاده شده برای مدارهای الکتریکی تفصیلی تولید می شوند.
برخلاف کنوانسیون پاریس در موافقت نامه تریپس، بخشی به این امر اختصاص داده شده ولی از مدارهای بکپارچه تعریفی به عمل نیامده است.
بهرحال بین مدارهای یکپارچه و طرح ساختت یا توپوگرافی باید تقاوت قائل شد.
همان طور که در ماده ۲ معاهده مالکیت معنوی درمورد مدارهای بکپارچه (معاهده واشنگتن) آمده است ، مدار یکپارچه محصولی است که دارای کارکرد الکترونیکی بوده و در شکل نهایی و یا میانی خود، دارای اجزاء متعدد می باشد و حداقل یکی از این اجزاء متعدد فعال بوده و همه یا بعضی از ارتباطات میان این اجزاء به طور یکپارچه طراحی و یا همه بر روی یک قطعه دیگر قرار گرفته باشند.
براساس همین ماده، طرح ساخت آریش سه بعدی اجزاء متعددی می باشد که حداقل دارای یک جزء فعال بوده و بعضی یا تمامی ارتباطات یکپارچه میان اجزاء به منظور تولید یک مدار یکپارچه باشد.
با توجه به ماده یک قانون الگوی سازمان جهانی مالکیت معنوی در رابطه با مدارهای یکپارچه، مدارهای یکپارچه یعنی کالای نهائی یا واسط که حداقل یکی از اجزای آن فعال است و برخی یا کلیه اتصالات به صورت یکپارچه درون یا روی قطعه ای شکل یافته اند و مقصود از تهیه آن کالا انجام عملی الکترونیکی است.
براساس بند (ب) ماده (۱) فوق الاشاره، طرح ساخت یا توپوگرافی یعنی آرایش و ترتیب سه بعدی اجزاء که به هر طریقی ارائه شده و حداقل یکی از اجزای آن فعال است و همچنین آرایش و ترتیب سه بعدی اتصلات یک مدار یکپارچه یا آنچنان آرایش و ترتیبی سه بعدی که برای تولید مدار یکپارچه بکار می رود.
با نوجه به تعاریف فوق روشن است که طرح های پیاده شده در مدارهای الکتریکی یکپارچه از نو آوری های فکر انسان می باشد. آنها معمولاً نتیجه سرمایه گذاری های عظیمی هستند هم از نقطه نظر کارشناسان برجسته و هم از لحاظ مالی. در اینجا نیاز مداوم به منظور نو آوری طرح ها ی پیاده شده جدید وجود دارد که این امر مدارهای پیوسته موجود را کم کرده و همزمان قدرت عملیاتی آنها را افزایش می دهد.
برای تولید مدار الکتریکی کوچکتر مواد کمتری مورد نیاز است، و برای جادادن آن فضای کمتری مورد لزوم می باشد مدارهای الکتریکی پیوسته در سطح وسیعی از تولیدات به کار برده می شود که شامل کالاهای مصرفی روزمره، ساعت، تلویزیون، ماشین رختشویی، اتومبیل، همچنین تجهیزات داده پرداری و غیره می باشد.
– لزوم حمایت از مدارهای یکپارچه
از آنجایی که نوآوری در طرح های پیاده شده جدید برای مدارهای الکتریکی پیوسته مستلزم سرمایه گذاری مهم می باشد نسخه برداری از هرطرح پیاده شده ممکن است فقط قسمتی از سرمایه گذاری را تشکیل دهد. نسخه برداری ممکن است به طریق عکسبرداری از هر ترسیم مدارالکتریکی پیوسته و تهیه پوشش هایی که برای تولید مدار مذکور براساس عکسبرداری به دست آمده، صورت گیرد. هزینه بالای نوآوری چنین طرح های پیاده شده و نسخه برداری نسبتاً آسان از آن ، دلایل اساسی برای حمایت از طرح های پیاده شده می باشد.
– تفاوت بین مدارهای بکپارچه و طرح صنعتی و اختراع
طرح های پیاده شده درمدارهای الکتریکی پیوسته از نظر قوانین پیش بینی شده راجع به طرح های صنعتی طرح صنعتی محسوب نمی شوند. به همین دلیل، آنها شکل خارجی مدارهای الکتریکی پیوسته را مشخص نمی کند ولی درموقعییت فیزیکی مدار الکتریکی پیوسته هر قطعه دارای عملکرد الکترونیک خاصی می باشد.
به عبارت دیکر این مدارهات برخلاف طرح های صنعتی به ساختارهای ظاهری و شکل خارجی مدار نمی پردازند.
همچنین طرح های پیاده مربوط به مدارهای الکتریکی پیوسته معمولاً قابلیت صدور ورقه اختراع را ندارند، زیرا نوآوری آنها همیشه متضمن مرحله خلاقیت نمی باشد.
خلاصه این که از آنجایی که نوآوری مدارها، همیشه متضمن خلاقیت و گام ابتکاری نمی باشند بنابراین این مدارها را نمی توان تحت عنوان اختراع مورد حمایت قرار داد.
– مدارهای یکپارچه و اسناد بین المللی
در ۲۶ ماه مه ۱۹۸۹ میلادی تحت نظارت سازمان جهانی مالکیت معنوی قرار داد مالکیت ثمره فکری درباره مدارهای الکتریکی پیوسته در واشنگتن تصوی گردید. مقررات اساسی این قرار داد تا حدود زیادی در موافقت نامه تریپس مورد قبول واقع شده است.
طرح قابل اجرا در قرارداد به منزله ((ترتیب سه بعدی)) تعریف شده است. هر چند از آن تحت عنوان عناصر متشکله یاد گردیده ولی لااقل یکی از عناصر باید فغال باشد و بعضی یا تمام اتصالات درون مدار الکتریکی پیوسته یا ترتیب سه بعدی موصوف برای تولید مدار الکتریکی مهیا شده است . چنین طرح قابل اجرا براساس مفاد قرارداد قابل حمایت می باشد، به شرط آن که طرح مزبور نتیجه تلاش ثمره فکری پدید آورنده آن باشد و امری متداول در میان پدید آورندگان طرح های قابل اجرا و تولید کنندگان مدارهای الکتریکی پیوسته در زمان خلاقیت نباشد.
مقررات اساسی قرارداد ۱۹۸۹ میلادی تا حدود زیادی در موافقت نامه تریپس مورد قبول واقع شده است از این جهت از ذکر بقیه مفاد قرارداد فوق الاشاره خودداری و به اصول اسامی مندرج در موافقت نامه تریپس می پردازیم.
بخش ۶ موافقت نامه تریپس،به طرح های ساخت مدارهای یکپارچه اختصاص داده شده است .
براساس ماده ۳۵ موافقت نامه تریپس که راجع به معاهده مالکیت معنوی در مورد مدارهای یکپارچه است ، اعضا موافقت می کنند که از طرح های ساخت مدارهای یکپارچه هماره با شرح جزئیات هر قسمت که در این موافقت نامه به عنوان ((طرح های ساخت)) خوانده می شوند، طبق مواد ۲ تا ۷ (غیر از بند ۳ ماده ۶) ، ۱۲ و بند ۳، ماده ۱۶ معاهده مالکیت معنوی در مورد مدارهای یکپارچه حمایت به عمل آورند.
با توجه به ماده ۳۶ موافقت نامه تریپس، وارد کردن، فروش یا به گونه ای دیگر توزیع یک طرح ساخت، مدارهای یکپارچه ای که در آن از یک طرح ساخت مورد حمایت استفاده شده است یا کالایی متشکل از این نوع مدار یکپارچه تنها در آن حد که همچنان حاوی طرح ساخت تهیه شده به طور غیر قانونی باشد بدون کسب اجازه از دارنده حق، غیرقانونی تلقی خواهد شد.
همان طور که در ماده ۳۷ موافقت نامه موافقت نامه آمده است علیرغم ماده ۳۶، هیچ یک از انجام اقدامات مذکور در این ماده در خصوص مدار یکپارچه متشکل از یک طرح ساخت تهیه شده به طور غیر قانونی یا کالای حاوی این طرح را در مواردی که شخص انجام دهنده یا دستور دهنده این اقدامات نمی دانسته یا دلیلی معقول در اختیار نداشته است که بداند به هنگام دریافت مدار یکپارچه یا کالای حاوی این نوع مدار یکپارچه، یک طرح ساخت تهیه شده به طور غیرقانونی را مورد استفاده قرار دهد، غیر قانونی تلقی نخواهند کرد.
اعضاء مقرر خواهند داشت پس از این که شخص مزبور اطلاعات کافی را در مورد تهیه طرح های غیر قانونی طرح های ساخت به دست آورد، این شخص بتواند هر اقدامی را در خصوص ذخایری از این طرح ها که دراختیار قراردارد یا قبل از این تاریخ آنها را سفارش داده است به عمل آورد، اما مسؤل باشد که به دارنده حق مبلغی معادل حق الامتیاز معقولی که در صورت مذاکرات آزاد برای کسب پروانه استفاده از این طرح ساخت پرداخت می شد. تأدیه نماید.
ماده ۳۸ مواقت نامه تریپس در رابطه با مدت حمایت از طرح ها و مدارهای یکپارچه است. به موجب این ماده، در قلمرو اعضایی که ثبت را به عنوان شرطی برای حمایت لازم تلقی می کنند، مدت حمایت از طرح های ساخت قبل از انقضای ۱۰ سال از تاریخ تشکیل پرونده درخواست ثبت یا از تاریخ نخستین بهره برداری تجاری از آنها در هر جای دنیا، خاتمه نخواهد یافت. (بند ۱ ماده ۳۸)
در قلمرو اعضایی که ثبت را به عنوان شرطی برای حمایت لازم تلقی نمی کند، طرح های ساخت حداقل به مدت ۱۰ سال از تاریخ نخستین بهره برداری تجاری از آنها در هر کجای دنیا، مورد حمایت قرار خواهد گرفت (بند ۲ ماده ۳۸).
علی رغم بندهای (۱) و (۲) یک عضو می تواند مقرر دارد که حمایت به عمل آمده ۱۵ سال پس از ابداع طرح ساخت قطع شود . (بند ۳ ماده ۳۸)
– مدارهای یکپارچه و قانون ملی
همان طور که قبلاً گفتیم در کنوانسیون پاریس که ایران از سال ۱۳۳۷ عضو آن است، در رابطه با طرح های مدارهای یکپارچه مطلبی بیان نشده است. در قوانین و مقرات داخلی ایران نیز تا سال ۱۳۸۲ قانون گذار برای اولین بار ضمن تعریف از مدار یکپارچه موضوع حمایت از آن را مورد توجه جدی قرار داده است.
به موجب تبصره (۲) ماده ۶۲ قانون تجارت الکترونیکی، مدار یکپارچه یک جز الکترونیکی با نقشه و منطقی خاص است که عملکرد و کارائی آن قابلیت جایگزینی با تعداد بسیار زیادی از اجزاء الکترونیکی متارف را درا است. طراحی های نقشه جانمائی و منطق این مدارها براساس قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب ۱۳۱۰/۴/۱ و آئین نامه اصلاحی اجرای قانون ثبت علائم تحاری و اختراعات مصوب ۱۳۳۷/۴/۱۴ مورد حمایت می باشد.
با توجه به ماده ۶۳ این قانون، اعمال موقت تکثیر، اجراء و توزیع اثر که جزء لاینفک فراگرد فنی پردازش ((داده پیام)) در شبکه ها است از شمول مقرره فوق خارج است. در الگوی که توسط سازمان جهانی مالکیت معنوی برای جمهوری اسلامی ایران تهیه شده در رابطه با مدارهای یکپارچه و طرح ساخت یا توپو گرافی احکام و مقررا ت مفصلی آمده است که در این قسمت از بحث به قسمتی از مقررات آن اشاره می گردد. ماده یک این الگو اختصاص به تعاریف، موضوع و حمایت از مدارهای یکپارچه و طرح ساخت اختصاصی دارد. تعری مدار یکپارچه و طرح ساخت یا توپوگرافی قبلاً بیان شد.
براساس بند (۳) ماده یک، طرح های ساخت مدارهای یکپارچه در صورتی طبق این قانون حمایت خواهد شد که طبق ماده (۲) اصیل باشند.
با توجه به بند (۳) ماده فوق الاشاره، تنها زمانی می توان تقاضای ثبت طرح ساخت را پذیرفت که قبلاً در هیچ نقطه ای از جهان از آن بهره برداری تجاری نشده باشد یا از مدت به بهره برداری تجاری بیش از ۲ سال نگذشته باشد.
ماده (۲) الگو در رابطه با اصیل بودن طرح ساخت است.
براساس بند (۱) ماده فوق الاشاره، طرح ساخت در صورتی اصیل تلقی خواهد شد که نتیجه تلاش های فکری پدید آورنده آن باشد و در زمان خلق آن در میان پدید آورندگان طرح های ساخت و سازندگان مدارهای یکپارچه امری رایج شناخته نشده باشد.
به موجب بند (۲) ماده فوق الاشاره، طرح ساخت متشکل از ترکیبی از اجزاء و اتصالات که رایج و شناخته شده باشد تنها در صورتی حمایت خواهد شد که ترکیب مذکور مجموعه ای اصیل به مفهوم بند (۱) فوق باشد.
ماده ۳ الگو اختصاص به حق مورد حمایت دارد. به موجب بندهای (۱) و (۲) ماده فوق الاشاره، حق ناشی از طرح ساخت به پدید آورنده آن تعلق خواهد داشت. این حق از طریق قرارداد یا وراثت قابل انتقال به غیر است و هرگاه اشخاص متعدد به صورت مشترک طرح ساختی را پدید آورده باشند، این حق به طور مشترک به آنها متعلق خواهد داشت (بند ۱)
هرگاه طرح ساخت در اجرای سفارش یا قرار داد استخدام کننده پدید آمده باشد. حق طرح ساخت مذکور به شخصی که سفارش داده یا به کارفرما تعلق خواهد داشت مگر این که برخلاف توافق شده باشد. (بند ۲)
با توجه به ماده ۴ الگو، انجام اعمال زیر بدون اجازه دارنده حق غیر قانونی محسوب می شود:
الف- باز تولید کلی یا جزئی از طرح ساخت مورد حمایت
ب- واردکردن، فروش یا هرگونه توزیع طرح ساخت حمایت شده، مدار یکپارچه حاوی طرح ساخت حمایت شده یا کالائی که آن مدار یکپارچه در آن بکار رفته است با مقاصد تجاری تا حدی که حاوی طرح ساختی که یه صورت غیر قانونی باز تولید شده است، باشد.
همان طور که در بند (۲) ماده فوق الا شاره آمده است، حمایت از طرح ساخت طبق این قانون، موارد زیر را شامل نمی شود:
الف- باز تولید طرح ساخت حمایت شده با مقاصد خصوصی یا فقط به منظور ارزشیابی، تجزیه و تحلیل، تحقیقات پژوهشی یا تدریس.
ب- گمجاندن طرح ساخت در یک مدرا یکپارچه که آن طرح ساخت براساس تجزیه و تحلیل یا ارزشیابی مذکور پدید امده و خود طبق مفاهیم مندرج در ماده (۲) اصیل است یا انحام هریک از اعمال مندرج در بند (۱) در خصوص آن طرح ساخت.
ج- انجام هریک از اعمال مندرج در شق (ب ) بند (۱) در مواردی که طرح ساخت مورد حمایت یا مدار یکپارچه ای که طرح ساخت در آن گنجانده شده به وسیله دارنده حق یا با رضایت او به بازار عرضه شده باشد.
د- انجام هریک از اعمال مندرج در بند (ب) ماده (۱) در مورد مدار یکپارچه در برگیرنده طرح ساختی که به صورت غیر قانونی بازتولید شده یا ر کالائی که این گونه مدار یکپارچه ای را دربرگرفته است هرگاه فاعل یا آمر عمل مذکور هنگام تحصیل مدار یکپرچه یا کالای دربرگیرنده آن، از این امر که کالا یا مدار یکپارچه حاوی طرح ساختی است که به صورت غیرقانونی باز تولید شده اطلاع نداشته یا دلیل معقولی برای مطلع بودن از آن نداشته باشد، با این حال هرگاه پس از این که شخص مذکور اخطار کافی مبنی بر این که آن طرح ساخت به صورت غیرقانونی باز تولید شده است دریافت کند، می تواند هریک از اعمال ذکر شده را تنها در خصوص کالاعهای موجود در انبار یا کالاهای که قبل از دریافت اخطار سفارش داده است انجام دهد و باید مبلغی برابر حخق امتیاز معقول که در صورت دریافت اجازه استفاده از آن طرح ساخت باید می پرداخت هب دارنده حق بپردازد.
ه- انجام هریک از اعمال مندرج در شق (ب) بند (۱) هرگاه عمل مذکور در خصوص طرخح ساخت مشابهی که اصیل است و به صورت مستقل توسط شخص ثالثی پدید آمده است، انجام شده باشد.
ماده (۵) الگو در رابطه با آغاز و مدت حمایت است.
براساس بند (۱) فوق الاشاره حمایت ازطرح ساخت موضوع این قانون در تاریخ های زیر آغاز خواهد شد:
الف- از تاریخ اولین تهره برداری تجاری از طرح ساخت در هر نقطه ازجهان به وسیله یا با رضایت دارنده حق به شرطی که اظهارنامه حمایت ظرف مهلت مقرر در بند (۳) ماده (۱) توسط دارنده حق به اداره ثبت تسلیم شده باشد.
ب- از تاریخ تسلیم اظهارنامه ثبت طرح ساخت که توسط دارنده حق تسلیم می شود بشرطی که طرح مذکور قبلاً در هیچ نقطه از جهان مورد بهره برداری تجاری قرار نگرفته باشد.
با توجه به بند (۲) ماده قوق الا شارهنیز، مدت حمایت از طرح ساخت موضوع این قانون ۱۰ سال از تاریخ آغاز حمایت خواهد بود.
بقیه مواد این الگو اختصاص به شرائط اظهارنامه ثبت، انتشار آگهی، حق انتقال، اصلاح دفتر، ثبت، تغییر مالکیت، اجازه استفاده براساس قرار داد، ابطال نمایندگی، نقض حقوق، اجرای حقوق انحصاری، مقررات کیفری، بهره برداری توسط سازمان های دولتی یا اشخاص ثالث، اعمال اختیارات محول شده، تمدید مهلت، دادگاه صالح، اعتراض به تصمیمات، اجرای معاهدات بین المللی، آئین نامه های اجرائی و دستور العمل های اداری و مقررات انتقالی دارد.
در خاتمه ذکر این نکته ضروری است که معاهده واشنگتن به علت عدم استقبال کشورها، تاکنون لازم الاجرا ء نگردیده است. از آنجایی که موافقت نامه تریپس در ماده ۳۵ به بعضی از مواد آن ارجاع داده است لذا در این قسمت مفاد این معاهده به طور خلاصه ذکر می شود.
۱- همان طور که قبلاً گفتیم ماده ۲ معاهده اختصاص به تعاریف دارد.
۲- ماده ۵ معاهده در صدد بیان اصل رفتار ملی و استثنائات مربوط است.
۳- براساس بند (۲) ماده ۳ معهاهده، حمایت شامل طرح های ساختی می شود که اصیل باشد.
۴- بند (۱) ماده ۶ معاهده، تکثیر طرح ساخت حمایت شده خواه با تقلید کامل ویا با تقلید قسمتی از آن و خواه این که این تولدی مجدد در یک مدار یکپارچه ترکیب شده باشد و یا نشده باشد، مستلزم اخذ اجازه از دارنده حق دانسته است.
۵- در ادامه ماده ۶ معاهده، موضوع مجوزهای اجباری آمده است. براساس بند (۳) ماده ۶، شرایط مجوز اجباری عبارتند از:
– غیر انحصاری باشد.
– مشروط به پرداخت اجرت منصفانه به دارنده حق می باشد.
– مشمول اعلام نظر قضائی می باشد.
– د رصورتی که شرایطی که منجر به اعطاء مجوز گردیده از بین برود، مجوز ابطال می گردد.
۶- براساس بند (ب) ماده ۳ معاهده، شخص یا اشخاصی که دارای حقوقی نسبت به مدارهای یکپارچه می باشد این حقوق در مواردی ه مدار یکپارچه در یک محصول ترکیب شده باشد مورد حمایت و احترام قرار می گیرند.
۷- با توجه به بند (۵) ماده ۶ معاهده، چنانچه کالا و یا محصولی که به گونه ای حاوی طرح ساخت مدار یکپارچه ای می باشد، با رضایت دارنده حق وارد بازار شده باشد اعمال بعدی برای این محصول علی رغم عدم کسب اجازه از دارنده حق مجاز و قانونی می باشد.
۸- براسس شق های بند (۲) ماده ۶ معاهده اعمالی که با هدف خصوصی، ارزیابی، تجزیه و تحلیل، تحقیقات و آموزشی، بدون اجازه دارنده حق انجام می گیرد غیر قانونی تلقی نمی گردد. چنانچه شخص یا اشخاصی با ارزیابی و تجزیه و تحلیل یک طرح ساخت حمایت شده اقدام به خلق یک طرح جدیدی نمایند که دارای ویژگی اصیل بودن نیز باشد استفاده از این طرح در ساخت اولیه، غیر قانونی تلقی نمی گردد.
۹- براساس بندهای ۱ و ۲ ماده ۷ معاهده، اعضاء آزاد خواهند بود که از یک طرح ساخت تا زمانی که مورد بهره برداری تجاری قرار نگرفته و یا در یک مدار یکپارچه مجزا در هر کجای دنیا مورد استفاده قرار نگرفته حمایت ننمایند همچنین اعضاء آزاد خواهند بود که از یک طرحخ ساخت تا زمانی که برای طرح ساخت درخواست ثبت نشده و یا نزد یکم مقام صالح به ثبت نرسیده حمایت ننمایند.

نوشته شده در