اختراعی قابل ثبت است که دارای شرایط ماهوی زیر باشد:
۱- اختراع باید جدید باشد.
اختراعی جدید است که در فن یا صنعت قبلی پیش بینی نشده باشد. منظور از این صنعت قبلی عبارت است از هر چیزی که در نقطه ای از جهان از طریق انتشار کتبی یا شفاهی یا از طریق استفاده عمل یو یا هر طریق دیر قبل از تقاضا یا در موارد مقتضی قبل از تاریخ حق تقدم ناشی از اظهارنامه متقاضی ثبت اختراع برای عموم افشاء شده باشد.
نکته قابل ذکر این که در برخی کشورها افشای اختراع توسط مخترع در یک مدت دوازده ماه (آمریکا) یا شش ماه (اروپا) قبل از تسلیم اظهارنامه برای ثبت اختراع خدشه ای به جدید بودن اختراع وارد نمی کند. هدف از این مهلت ارفاقی (grace period) که ضمناً می تواند به افشای اختراع مثلاً فقط در نمایشگاه های بین المللی محدود گردد. یا این که هر نوع افشای را در برگیرد، آن است که متقاضی ثبت اختراع (مخترع) مجال یابد اختراع خود را بازاریابی یا آزمایش کند و بدون اطمینان از تجاری شدن اختراع اقدام به ثبت آن که مستلزم صرف هزینه های هنگفتی در اروپا آمریکا و ژاپن است ننماید.
البته در این که جدید بودن در حدود قلمرو یک کشور ملاک است یا حهان معمولاً بین قانون کشورها اختلاف است. در قانون ثبت اختراع انگلستان تازگی در سطح جهان شرط است.
در قانون اختراع ژاپن تازگی یا جدید بودن به این شکل است که پیش از ثبت تقاضا، اختراع در ژاپن عمومیت نیافته و در هیچ یک از نشریاتی که در اپن و یا هر کشور خارجی توزیع می گردد، توصیف نشده باشد.
در موافقت نامه تریپس یکی از شرایط ماهوی اختراع برای ثبت جدید بودن معرفی شده است. البته چگونگی احراز این امر به قوانین داخلی کشورها محول شده است که از این حیث امکان انعطاف پذیری لازم متناسب با شرایط اقتصادی و اجتماعی و توسعه ای برای کشورها وجود دارد که این امر امتیازی مهم محسوب می شود.
در قانون ثبت علائم و اختراعات ایران جدید بودن محصول ابداعی یا کشف هر وسیله جدیدیا اعمال وسایل موجوده به طریق جدید برای تحصیل بک نتیجه یا محصول صنعتی یا فلاحتی از جمله شرایط اختراع برای ثبت معرفی شده است و بند (۱) ماده ۳۷ قانون به هر ذی نفعی این اختیار را داده است که به محکمه جهت بطلان ورقه اختراعی که جدید نیست مراجعه نماید.
البته کیفیت جدید بودن و حدود آن در قانون ما معین نشده است. رویه علمی اداره مالکیت صنعیت تازه بودن اختراع ادعایی را صرفا در قلمرو کشور ملاک ثبت اختراع می داند.
در طرح ثبت اختراعات ارائه شده به مجلس شورای اسلامی جدید بودن در جهان ملاک است نه کشور.
نکته قابل ذکر دیگر این که در قانون ثبت اختراعات و علائم تجار ی مصوب ۱۳۱۰، حکمی بیان شده است که به نظر مقایر با قوانین و مقررات بین المللی در خصوص مورد است . به موجب این قانون هر اختراع یا هر تکمیل اختراع موجودی که قبل از تاریخ تقاضای ثبت خواه در ایران و خواه در خارجه در نوشتجات یا نشریاتی که در دسترس عموم است شرخ و یا نقشه آن منتشر شده و یا به مورد عمل یا استفاده گذارده شده باشد اختراع جدید محسوب شده است.

۲- گام ابتکاری
یکی دیگر از شرایط ماهوی اختراع برای ثبت، این است که اختراع حاوی گام ابتکاری باشد. اختراعع زمانی حاوی یک گام ابتکاری است که با در نطر گرفتن فن صنعت قبلی مربوط به اظهارنامه اختراع و با توجه به تعریف اختراع برای شخصی که دارای مهارت معمولی در فن مذکور است معلوم و آشکار نباشد.
بدیهی است که بین این شرط و شرط جدید بودن اختراع تاوت است زیرا در این مرحله موضوع بررسی اداره ثبت اختراع، این است که آیا در این اختراع نسبت به اختراع های قبلی گامی به پیش برداشته شده است و آیا این حرکت به جلو برای افراد ماهر در این فن شناخته شده بوده یا خیر؟ احراز این امر همان طور که گفتیم نیاز به بررسی و جستجو دارد که توسط اداره ثبت اختراعات انجام می گیرد.
این شرط به طور روشن و شفاف درقانون ثبت علائم و اختراعات ایران پیش بینی نشده است. اما در طرح پیشنهادی به مجلس شورای اسلامی به صراحت به این نکته توجه شده است.
همچنین در موافقت نامه جنبه های تجاری حقوق مالکیت معنوی گام ابتکاری به عنوان یکی از شرایط اساسی اختراع بیان شده است .
نکته مهمی که در این قسمت از بحث قابل ذکر است این که با تلاش کشورهای پیشرفته خصوصاً امریکا و ژاپن موضوع هماهنگ سازی قانون اختراعات از سال ۲۰۰۰ میلادی رسماً در دستور کار سازمان جهانی مالکیت معنوی قرار گرفته است. در چارچوب دستور کار فوق، کمیته دائمی اختراعات (SCP) در طی سال های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۳ میلادی در جلسات متعدد خود پیش نویس معاهده ۱۶ ماده ای را در رابطه با مسائل ماهوی اختراع مورد بحث و بررسی نمایندگان کشورهای عضو قرارداده و این مذاکرات در دهمین اجلاس کمیته که در سال ۲۰۰۴ میلادی در مقر سازمان جهانی مالکیت معنوی در ژنو برگزار گردید بلحاظ اختلاف شدید بین کشورهای پیشنهاد دهنده و نمایندگان کشورهای در حال توسعه تقریباً به بن بست رسیده است.
کشورهای آمریکا و ژاپن و دفتر اختراعات اروپا معتقدند که به جای بررسی همه مسائل مربوط به ماهیت اختراع، چهارموضوع مشخص دانش پیشن (prior Art) ، مهلت ارفاقی (grace period ) ، نو آوری (Novelty) و گام ابتکاری (inventive step) بدواً مورد مذاکره و اتخاذ تصمیم قرار گیرد و معاهده ای در این خصوص تهیه و تدوین شود و در رابطه با سایر مقررات ماهوی اختراع که مورد نظر کشورهای در حال توسعه است در مراحل بعد رسیدگی و اتخاذ تصمیم شود.
پیشنهاد فوق، مورد مخالفت جدی کشورهای در حال توسعه از جمله ایران قرار گرفته است. این گروه از کشورها معتقدند که همه مسائل مربوط به ماهیت اختراع از جمله موضوع استثنائات باید همراه با موارد چهارگانه قوق الاشعاره مورد بحث و بررسی کمیته دائمی اختراعات قرار گیرد و تفکیک موضوعات به نحوی که از طرف کشورهای پیشرفته پیشنهاد شده را به نفع کشورهای در حال توسعه ندانستند. خلاصه این که کشورهای پیشرفته با ارائه این طرح و جدیت در تصویب آن در صدد هستند که قابلیت انعطاف پذیری قوانین ملی کشورها را در رابطه با موضوعات ماهوی اختراع که تا حدودی مورد تأئید و تأکید موافقت نامه تریپس نیز می باشد کمرنگ و قدرت قوانین ملی
کشور ها را در خصوص مورد محدود و غیر قابل انعطاف نمایند.

۳- یکی دیگر از شرایط ماهوی برای ثبت اختراع، این است که اختراع ادعای باید دارای کاربرد صنعتی باشد.اختراعی از نظر صنعتی کاربردی محسوب می شود که در رشته ای از صنعت قابل ساخت یا استفاده باشد. صنعت به معنای گسترده آن منظور است و از جمله شامل صنایع دستی، کشاورزی، ماهیگیری و خدمات نیز می شود.
این شرط در ماده ۲۷ موافقت نامه تریپس به صراحت پیش بینی شده است.
با توجه به قانون ثبت علائم و اختراعات ایران، اگر اختراع مربوط به طریقه های علمی صرف بوده و عملاً قابل استفاده صنعتی یا لاحتی نباشد، هر ذی نفعی می تواند به محکمه رجوع کرده و تقاضای صدور حکم بطلان ورقه اختراع را بنماید.
در طرح پیشناهدی به مجلس شورای اسلامی اختراعی قابل ثبت معرفی شده است که دارای کاربرد صنعتی باشد.